Jest tylko jedno miejsce w kraju, gdzie w ciągu kilku godzin można zaobserwować ponad 1500 krogulców, 2500 myszołowów, 130 błotniaków zbożowych, 60 kobuzów czy 20 sokołów wędrownych. To Mierzeja Wiślana, czyli prawdziwa mekka ornitologów, gdzie każdy zdoła zobaczyć, jak niebo zamienia się w ptasią autostradę. Dlaczego tak się dzieje? Otóż ptaki lecące z rozległych obszarów trafiają na zwężające się pasmo lądu otoczone wodami Bałtyku i Zalewu Wiślanego. Dzięki temu obserwujemy je tu w ogromnych zagęszczeniach. Jesienią miliony ptaków podróżują na zimowiska do południowej i zachodniej Europy, a nawet Afryki. Wiosną wracają tędy na lęgowiska położone także aż na Syberii.

Tego oryginalnego myszołowa po raz pierwszy zobaczyłem w lipcu 2008 r. w węgierskim Hortobágy, razem z Jurkiem i Arkiem Stasiakami. Dorosły ptak siedział na niskim drzewie pośród rozległych pastwisk, a my z bijącymi sercami przyglądaliśmy się jego jasnej głowie oraz rudej szyi i piersi. Później, w marcu 2012 r., uczestnicząc w kolejnej wyprawie MŚTO, obserwowałem niemal codziennie kurhanniki w Maroku.

Rozpoznawanie piskląt zagniazdowników jest rzadką umiejętnością. Praktycznie ich się nie widuje, bo kryją się, dobrze maskują, a szatę puchową noszą tylko przez 2-3 tygodnie. Nadto przepisy o ochronie przyrody wielu państw zabraniają obserwacji i fotografowania ptaków przy gnieździe oraz niepokojenia ich w okresie lęgowym. Stąd nadal skąpa jest nasza wiedza o cechach, po których można rozpoznać gatunek pisklęcia. W terenie zwykle identyfikuje się go przez skojarzenie z gatunkiem dorosłych ptaków, będących w pobliżu. Jednak rozpoznanie samotnego pisklęcia, martwego lub widniejącego na nieopisanym zdjęciu, może być bardzo trudne. A to dlatego, że brak publikacji, które przedstawiałyby w miarę rzetelnie wygląd piskląt. Wszystkie malowane ilustracje, nawet w bardzo poważnych książkach ornitologicznych, są pod tym względem zupełnie bezwartościowe. Jedynym wyjątkiem jest świetnie napisany i zilustrowany przez Jona Fjeldsa ?Przewodnik do oznaczania młodych zagniazdowników europejskich?*, wydany w Danii 36 lat temu. Został on opracowany na podstawie przede wszystkim preparatów muzealnych (dobre fotografie piskląt w tamtym czasie były bardzo rzadkie), więc nie zwraca uwagi na niektóre cechy, które można zauważyć.

Potężne szpony, mocne nogi, duże oczy, duży, hakowaty dziób, zwinność, prędkość sięgająca 160 km/h - to cechy charakteryzujące tego drapieżnika. Gdy dodamy, że jest największym i najsilniejszym europejskim orłem, wiemy wówczas, że chodzi o orła przedniego Aquila chrysaetos. Należy do rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), pierwszy człon jego nazwy - Aquila - oznacza po prostu orła, natomiast drugi - chrysaetos - pochodzi z języka greckiego od słów chrysos - złoto, oraz aietos - orzeł i oznacza "złotego orła".

Kampinoski Park Narodowy nie kojarzy się z wyjątkowym miejscem dla ptasiarzy. Jego położenie w centralnej Polsce nie daje wielkich możliwości zobaczenia gatunków borealnych, które pojawiają się tu sporadycznie, nie zalatują tu też ptaki z południa Europy. Mimo to Park spełnia wszystkie wymogi, jakie stawia obserwator ptaków, lubiący chodzić po zróżnicowanym terenie i obserwować przyrodę chronioną (na dużym obszarze), gdzie miejscowości rozrzucone są rzadko, a gospodarka rolna zatrzymała się na etapie pradziada. KPN położony jest w centralnej części województwa mazowieckiego, zajmując obszar historycznej Puszczy Kampinoskiej z jej terenami otwartymi w pradolinie Wisły. Bliskość Warszawy ściąga zwiedzających, głównie w weekendy, jednak tak się dzieje tylko w najbliższym sąsiedztwie miasta. Im dalej od Warszawy, tym mniej jest przeciętnych turystów.

O tym, czy należy dokarmiać ptaki w okresie zimowym, napisano już wiele. Dyskusja na ten temat przypomina chwilami rozważania, co było pierwsze: kura czy jajko? Faktem bezspornym jest, że wiele osób dokarmia ptaki i nie wyobraża sobie, że mogłoby tego nie robić. Z obserwacji wynika, że do karmnika przylatują najczęściej gatunki pospolite. W zależności od jego usytuowania spotkamy w nim najczęściej: mazurki, dzwońce, sikory, ptaki krukowate, gołębie itp. Rzadziej trafiają się: wróble, gile, zięby, szczygły, drozdy, grubodzioby czy dzięcioły. Nie bez kozery wymieniłem wróbla wśród gatunków rzadszych. W ostatnich latach jego liczebność w wielu miejscach bardzo spada.

Klub Przyrodników to jedna z najdłużej działających organizacji społecznych w Polsce, prowadząca aktywną działalność na rzecz ochrony przyrody i edukacji ekologicznej. Klub powstał w roku 1983, oficjalnie zarejestrowany jako stowarzyszenie został w roku 1989. Do 2001 r. działał jako Lubuski Klub Przyrodników, jednak w związku z rozszerzeniem działalności na cały kraj zdecydowano wówczas zmienić nazwę na obecnie istniejącą. Siedziba Klubu od początku znajduje się w Świebodzinie.